(…)
Ηδη ο Γκράμσι είχε παρατηρήσει οτι ο έλεγχος δεν είναι παρά η επέκταση του ελέγχου που ασκείται στο εσωτερικό της καπιταλιστικής επιχείρησης στο σύνολο της κοινωνίας.Η επιχείρηση είναι άλλωστε ο βασικός πυρήνας της καπιταλιστικής κοινωνίας,το θεμέλιο της πολιτιστικής ηγεμονίας.
Σε αυτή την προοπτική,η 11η Σεπτεμβρίου 2001 δεν αντιπροσωπεύει παρα μόνον έναν συντελεστή επιτάχυνσης μιας πολύ παλιότερης τάσης,που ανάγεται στον 19ο αιώνα και ακόμη πιο πρίν. Σύμφωνα με τον Ματελάρ,οι σύγχρονες κοινωνίες δεν είναι κοινωνίες της επιτήρησης,με την έννοια που ο Φουκό έδινε σε αυτή την έκφραση.Εχουν προχωρήσει πέρα απο αυτό το στάδιο.Έχουμε ήδη περάσει απο μια κοινωνία του ελέγχου και μάλιστα,για να επαναλάβουμε τους όρους του Νόρμπερτ Ελίας,του αυτοελέγχου.Η διαφορά με την δεκαετία του 70,όταν ο Φουκό ή ο Μπάροουζ έθεταν αυτό το ζήτημα,πηγάζει απο το γεγονός οτι ο καπιταλισμός έχει γνωρίσει μια ουσιαστική μεταβολή κατα την δεκαετία του 1990.
Τροποποιήθηκαν δηλαδή τόσο η δομή της λειτουργίας του όσο και η εδαφική περιοχή της κυριαρχίας του.Ο σύγχρονος καπιταλισμός συνεπάγεται τρόπους διαχείρησης της κοινωνίας πολύ διαφορετικούς απο αυτούς που υποδήλωνε η κλασσική έννοια της χειραγώγησης.Ο νέος καπιταλισμός προκαλεί τη γέννηση μιας “κοινωνίας της υποψίας”,στην οποία δεν υπάρχει απλώς ένας έλεγχος ή αυτοέλεγχος,αλλά μια αληθινή δήμευση της ελευθερίας των υποκειμένων,που γίνεται συχνά με τη δική τους συγκατάθεση.
Αυτό που διακυβεύεται εδώ είναι τόσο οι τρόποι διαμόρφωσης της γενικής βούλησης όσο και οι τρόποι οικονομικής διαχείρησης της κοινωνίας.Φτάνουμε δε σε μια τέτοια εσωτερίκευση του αυτοκαταναγκασμού,ώστε γίνεται εξαιρετικά επίκαιρη η ανάλυση του Ετιέν ντε λα Μποεσί στο περίφημο βιβλίο του “Πραγματεία περι εθελοδουλείας”.
Σύμφωνα με τον Ματελάρ,έχουμε ήδη μπεί σε μιαν εποχή όπου ο τρόπος διακυβέρνησης και η άσκηση της εξουσίας βασίζονται όλο και περισσότερο στη δυνατότητα ανίχνευσης και επιτήρησης των ατόμων και των κοινωνικών ομάδων.Η κοινωνία της υποψίας επιχειρεί να λύσει το πρόβλημα της ασφάλειας προσφεύγοντας όλο και πιο συχνά στην τεχνολογία,στα συστήματα επιτήρησης,στα τέστ DNA,στα ηλεκτρονικά διαβατήρια κλπ
Παράληλα συντελείται ένας βαθύς μετασχηματισμός της ίδιας της έννοιας του κράτους και του τρόπου με τον οποίο ασκεί την εξουσία του.Το κράτος αναδομείται με βάση την ιδέα της προάσπισης της εθνικής ασφάλειας,μέσα απο μια ριζική αναθεώρηση του ποινικού δικαίου και με τρόπους που υπονομεύουν την αρχή της διάκρισης των εξουσιών και ενισχύουν υπέρμετρα την εκτελεστική εξουσία εις βάρος της νομοθετικής και της δικαστικής.
Σε αντίθεση με όσους πιστεύουν οτι η εξέλιξη της τεχνολογίας ευνοεί αυτόματα την δημοκρατία,ο Ματελάρ υπογραμμίζει τον κίνδυνο μια ορισμένη χρήση των νέων τεχνολογιών να ενισχύσει τον αυταρχισμό της εξουσίας και να επιτείνει την κοινωνική και πολιτική περιθωριοποίηση των υποκειμένων.
Σημειοματάριο Ιδεών Θανάση Γιαλκέτση,ένθετο Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας “7”
<<Ένας λαός σκλαβώνεται μόνος του, κόβει τον ίδιο του το λαιμό όταν, έχοντας επιλέξει ανάμεσα στο να είναι υποτελής και στο να είναι ελεύθερος, εγκαταλείπει τις ελευθερίες και μπαίνει στο ζυγό, συναινώντας στην ίδια του τη δυστυχία, ή μάλλον, προφανώς, καλωσορίζοντάς την. Εάν κοστίζει κάτι στους ανθρώπους η ανάκτηση της ελευθερίας τους, δεν θα τονίσω την ανάγκη δράσης προς αυτή την κατεύθυνση, αν και δεν υπάρχει τίποτα που ένα ανθρώπινο ον θα μπορούσε να αγαπήσει περισσότερο από την αποκατάσταση του δικού του φυσικού δικαιώματος, να μεταμορφωθεί ο ίδιος από ένα κτήνος με κυρτή πλάτη σε άνθρωπο για να το πούμε έτσι. Δεν απαιτώ απ’ αυτόν τέτοια τόλμη, αφήστε τον να προτιμά την αμφίβολη ασφάλεια της άθλιας ζωής όπως την επιθυμεί. Τι γίνεται τότε; Εάν προκειμένου να έχει την ελευθερία δεν χρειάζεται τίποτε περισσότερο από το να την επιθυμεί, εάν μόνο μια απλή πράξη της θέλησης είναι αναγκαία, υπάρχει κανένα έθνος στον κόσμο που να θεωρεί πως μια απλή επιθυμία έχει τόσο υψηλό τίμημα προκειμένου να ανακτήσει δικαιώματα, τα οποία οφείλει να είναι έτοιμο να αποκαταστήσει με κόστος το ίδιο του το αίμα, δικαιώματα τέτοια που η απώλειά τους υποβιβάζει όλους τους τίμιους ανθρώπους σε σημείο να νιώθουν τη ζωή αφόρητη και τον ίδιο το θάνατο σαν σωτηρία;>>
Ετιέν ντε λα Μποεσί – Πραγματεία στην εθελοδουλεία